بار دیگر این روزها غده سرطانی سراوان رشت دهن باز کرده و ترشحات آن پیکر بی جان محیط زیست گیلان را به کام مرگ می کشاند.
مقصر کیست و چه راهکارهای برای خروج از این جهنم وجود دارد؟
بیایید نگاه اجمالی به پدیده عدم ثبات مدیریت شهری رشت در یک دهه اخیر بیاندازیم .در این ده سال بیش از ده -دوازده شهردار و سر پرست داشتیم که گاهی باعث تمسخر و حتی سر افکندگی در کشور شده ایم. عدم ثبات مدیریت شهری باعث عقب افتادگی در طرح ها و پروژه ها و همچنین برنامه های اجرایی آن شهر خواهد شد . بهتر است بگوییم اصلا برنامه ای وجود نخواهد داشت تا بخواهد اجرایی شود. تا زمانی که یک مدیر توانمند انتخاب نشود و همچنین اجازه داده نشود تا برنامه های مختلف شهری چه عمرانی و چه محیط زیستی و فرهنگی اجرایی شود، وضعیت به همین شکل خواهد بود .از بعد دیگر جنبه روانی ماجرا است. وقتی ثبات مدیریتی در یک جغرافیا اتفاق نمی افتد، باعث نا امیدی در آن جامعه خواهد شد. مهم ترین پیامد این دور باطل عدم تخصیص اعتبارات ملی و هم چنین مطالبات و پیگیری های آن برای رسیدن به آن خواهد بود.
عوامل اصلی این کاستی را می توان شورای شهر ناکارآمد و هم چنین نبود نمایندگان مجلس کارآمد و مطالبگر برشمرد.
این یاد داشت به دنبال مقصر جلوه دادن فرد خاص یا گروه یا جناح خاصی نیست بلکه برای روشن شدن افکار عمومی جامعه می باشد زیرا تنها قربانیان مردم شهر خواهند بود.
در نتیجه تا زمانی که ما ثبات مدیریت شهری نداشته باشیم تمام ابعاد فرایند مدیریتی به مشکل بر خواهد خورد که میتوان آن را عامل اصلی این آشفتگی نام برد.
در این سال‌ها چه بر سراوان گذشت و راه خروج از این بن بست چیست؟
بیش از چهل سال است که سراوان به اشتباه بعنوان محل انباشت زباله های  شهر رشت و شهرها و روستاهای اطراف آن جانمایی شده است. در طول این سالها ارتفاع زباله بیش از صد متر رسیده است.همه می دانیم که شیرابه و گازهای متصاعد شده از زباله ها چه بلاهایی بر سر محیط زیست گیلان آورده است، پس نیازی به بازگویی آن نیست.
بعد از سالها جلسه و نشست های مختلف از طرف فعالین محیط زیستی و همچنین مسئولین مختلف  چهار روش برای خارج شدن از بحران در دستور کار قرار گرفت:

۱_توسعه و تجهیز کارخانه کود آلی
۲_ساخت نیروگاه زباله سوز
۳_بهسازی دفنگاه سروان
۴_تصفیه خانه شیرابه سراوان

کارخانه کود آلی در نزدیکی شهر رشت در سال هشتاد افتتاح شد و با فراز و نشیب های بسیار رو به رو بوده است که مهم ترین آن نداشتن دستگاه های مناسب جهت تفکیک اصولی بر اساس نوع زباله ها و همچنین ناقص بودن چرخه تولید است .هر چند تلاشهای بسیاری برای بهبود آن شد ولی جواب گوی حجم زباله شهر رشت نبوده و اگر همه دستگاه های آن با تمام ظرفیت کار کند نهایت به دویست تن از هزار تن، آن هم به صورت ناقص پردازش خواهد کرد. ولی در چند سال اخیر برنامه ای جهت توسعه آن در حال اجرا است که به هزار تن پردازش برسد .اگر این اتفاق بیفتند کل زباله ها به این کارخانه انتقال پیدا می کند.
ولی متاسفانه بدلیل عدم تخصیص بودجه کافی سرعت پیشرفت این پروژه بسیار بسیار پایین است.
اما مسئولیت پیگیری مطالبات بودجه ای بر عهده چه کسی است ؟
پیگیری دریافت بودجه در سطح ملی یک فرایند مشارکتی است که از نهاد شورای شهر و شهرداری شروع می شود و به فرمانداری و استانداری و نمایندگان مجلس ختم می شود.
بنابراین شهرداری یا شورای شهر و یا حتی فرماندار به تنهایی نمی توانند راه به جایی ببرند، این مطالبه باید بصورت مشارکتی انجام شود و پیگیری های کلان و نهایی را نماینگان مجلس به انجام برسانند.
 
۲_نیروگاه زباله سوز

این یاد داشت به نقد نوع زباله سوز و آسیب ها و مشکلات آن نمیپردازد..
قرارداد نیروگاه زباله سوز رشت با شرکت تی تی اس چین در سال نود و دو همزمان با شهرهای ساری و نوشهر منعقد شد.
مبلغ قراد حدود چهل میلیون دلار بود که سهم طرف ایرانی بیست و هفت میلیون دلار (تجهیزات.نصب .آموزش)بود.مبلغ پیش پرداخت طرف ایرانی در حدود ده میلیون دلار بود که به شرکت مذکور باید پرداخت میشد که تاکنون هشت میلیون دلار آن پرداخت شده است.
ابنیه نیروگاه زباله سوز رشت
به منظور ساخت سالن بویلرهای نیروگاه زباله سوز که حدود پانزده درصد از ابنیه این نیروگاه می باشد قردادی در اسفند نود هشت به مبلغ دویست و بیست پنج میلیارد ریال با شرکت سیف بنا بسته شده .البته به دلیل اعمال تعدیل ها مبلغ پروژه تا چهار صد میلیارد ریال افزایش خواهد یافت .اما باید گفت در حال حاضر پیشرفت فیزیکی آن بعد حدود نه سال ده درصد می باشد.
قابل ذکر هست سهم پرداخت مبلغ باید از طرف دولت تامین شود .
نگاهی هم به دو پروژه هم زمان در نوشهر و ساری بیندازیم می‌بینیم ،نوشهر به بهره‌برداری رسیده .و ساری هم حدود نود درصد و آماده بهره‌برداری است .
چه اتفاقی در گیلان می افتد که نمی‌توانیم بوجه های دولتی را دریافت کنیم ؟
جواب خیلی ساده است.عدم ثبات مدیریتی در تمام ادارات مرتبط چه شهرداری و چه در اداره کل ها و غیره و عدم وجود دغدغه محیط زیستی برخی مسئولین و همچنین عدم پیگیری صفر تا صد مجمع نمایندگان استان ،حال چرا کل نمایندگان؟ چون که مشکل سراوان فقط شامل رشت نیست . ما در این استان فقط یک سراوان نداریم ده ها سراوان کوچک تر با وضعیت وحشتناک داریم که به دلایلی کمتر رسانه ای میشود
اگر این نیروگاه با ظرفیت ۶۰۰تن ساخته شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟
بعد ساخت و تجهیز گودالی رشت با ظرفیت اسمی هزار تن پیش بینی میشود حدود سیصد تا چهار صد تن حجم زباله خشک و تر کم خواهد شد و زباله های غیر قابل بازیافت به زباله سوز انتقال پیدا خواهد کرد و مشکل عملا حل خواهد شد . شنیدن این جمله بسیار مسرت بخش است اما پیچیدگی های خاص خودش را نیز خواهد داشت.

۳_بهسازی دفنگاه سروان

منظور از بهسازی ایجاد سلول های بهداشتی با استاندارد های موجود در دنیاست .
خیلی از مردم فکر می کنند در کشور های توسعه یافته دیگر دفن گاهی وجود ندارد .خیر در تمام دنیا همچنان زباله هایی وجود دارد که دفن می شوند .
سلول های بهداشتی طوری طراحی شده که به هیچ عنوان شیرابه و آلودگی به زمین نفوذ نمی کند و هم زمان شیرابه ها به سمت مرکز تصفیه هدایت می شود .سلولهای بهداشتی در دنیا استاندارهای خود را داراست و بسیار کارآمد می باشد ولی برای ایجاد این سلولها همه ابعاد آن را باید در نظر گرفت مانند تصفیه خانه شیرابه و همچنین خروجی گاز های سمی و استفاده بهینه از این گازها در جهت بهبود همان منطقه .
لازم به ذکر است که به دلیل نا هماهنگی بین ادارات مربوطه .(محیط زیست ،منابع طبیعی،شهرداری ،وزارت نیرو ،صنعت و معدن ) و دیگر دستگاه های اجرایی به دلیل نبود بودجه کافی تا حالا کار چندانی نشده و همچنان فرایند دفن به شکل سنتی انجام میشود. بودجه پیش بینی شده برای این پروژه حدود نود میلیارد تومان برای سه سال است که بنظر نمیرسد برای حفظ و نجات محیط زیست و منطقه سراوان مبلغ بالایی باشد.

۴_تصفیه خانه شیرابه سراوان

مجری ساخت شرکت تولیدی کانال پیش ساخته لوله و قطعات بتنی گیلان می باشد.
قرارداد خرید و نصب و راه اندازی و بهره برداری با ظرفیت نیم لیتر بر ثانیه در مرحله اول و در مرحله دوم سه لیتر بر ثانیه در سال نود پنج به مبلغ ۷۸/۰۲۴/۰۰۰/۰۰۰ بسته شد.که در سال نود هفت این دستگاه مورد تایید محیط زیست و آب فاضلاب و سازمانهای نظارتی قرار گرفت .در همان سال زمینی به مساحت پنج هزار متر به این کارخانه تحویل داده شد و در سال نود و نه بعد از ساخت ابنیه و نسب دستگاه ها تنها چهل و هفت روز بعد از آن تا به امروز متوقف شده است فعال بود و چرا؟

برای اینکه شرکت لوله سازی طی نامه ای صورت وضعیت هایی تحت عنوان کارکرد چهل هفت روزه و از بابت مواد اولیه و نیروی انسانی به مبلغ ۱۱/۵۱۹/۴۱۹/۲۹۰ به شهرداری ارسال کرد. از آنجایی که پیمانکار در مکاتبه خود حداکثر ظرفیت نیم لیتر بر ثانیه را اعلام نموده و با عنایت به اینکه ناظر شهرداری هم ظرفیت کمتر از یک لیتر را تایید کرده بود و با توجه به عدم تایید محیط زیست مبنی بر تصفیه کامل شیرابه با استاندارد های موثری شهری،  شهرداری با توجه به قرداد و استعلام از اداره حقوقی مبنی بر امکان پذیر نبودن پرداخت ،فارغ از اینکه مبلغ ادعایی درست است یا نه از پرداخت و برسی صورت وضعیت خودداری نموده است.
در کل میتوان اینگونه عنوان کرد که دستگاه های نظارتی (محیط زیست و آب فاضلاب) آزمایش کیفیت خروجی دستگاه و هم چنین دبی در چند نوبت، مقدار فرایند تصفیه را تایید نکردند.
علاوه بر این موارد پیمانکار متعهد شده بود نقشه مشخصات دستگاه را به شهرداری تحویل اما تا به امروز از این کار امتناع ورزیده است .
پس سه فاکتور اصلی را این شرکت رعایت نکرده است:

۱_استاندارد نبودن خروجی شیرابه تصفیه شده
۲_به حد نصاب رساندن دبی خروجی تصفیه شیرابه به سه لیتر بر ثانیه که کمتر از نیم لیتر بر ثانیه است
۳_عدم تحویل نقشه های طراحی و مراحل تصفیه شیرابه به شهرداری رشت
البته شهرداری رشت در سطح جلساتی در فرمانداری و استانداری و قوه قضاییه پیگیر این موضوع بوده ولی به نتیجه ای دست پیدا نکرده است .
همه این فرایندی که در این یادداشت برای شما مخاطبان عزیز ذکر شد یک چیز را به ما خاطر نشان می‌کند .اینکه اگر ما در شهر رشت مدیر کارآمد و توانمند و پیگیر و با ثبات میداشتیم خیلی از این مشکلات در کمتر از یک سال قابل حل بود .ولی متاسفانه نبود ثبات مدیریت شهری و هم چنین عدم مطالبه گری نمایندگان مجلس گیلان در بحث های مهمی هم چون زباله باعث شده که مردم ما نا امید و سردر گم و قربانی اشتباهات و بی خیالی برخی مسئولین استان شوند.
اگر هر کدام از این پازل ها در کنار هم خوب چیدمان شود قطعا مشکلات زباله حل خواهد شد .
در آخر از همه مسئولین استان خواهش میکنم به جای مقصر جلوه دادن هم دیگر به دنبال رفع مشکلات باشند چرا که همین امروز هم دیر است .

یاداشت از :پیمان بازدیدی

مدیر عامل موسسه محیط زیستی سرزمین ایده آل ما

منبع : گیل خبر