روز جهانی پرندگان مهاجر گرامی باد

روز جهانی پرندگان مهاجر رویدادی بین‌المللی است که در آن بر اهمیت وجود پرندگان مهاجر برای حفظ تعادل زمین، اکوسیستم و انسان تأکید شده است.
در 20 اردیبهشت ماه 1397 به مناسبت روز جهانی پرندگان مهاجر ویژه برنامه ای آموزشی با مشارکت حدود 100 نفر از علاقه مندان به پرنده نگری در پناهگاه حیات وحش سلکه توسط موسسه محیط زیستی سرزمین ایده آل ما به همکاری آژانس بین المللی جایکا و سازمان حفاظت محیط زیست صورت گرفت که در آن بازدید کنندگان با کلیات تالاب و اکوسیستم تالابی، مشکلات و راه های حفاظت از تالاب انزلی و همچنین با گونه های مختلف پرندگانآشنا شدند.

اشاره به: «چه وقت سکوت آسمان را فرا می‌گیرد؟(?When the skies fall silent )» در روز جهانی پرندگان مهاجر در سال 2016 به شمار بالای تلفات پرندگان مهاجر اشاره دارد.

به منظور افزایش توجه جهانی به موضوع اهمیت پرندگان مهاجر، از سال 2006 میلادی توافقنامه پرندگان مهاجر آبی آفریقا- اوراسیا (AEWA ) اقدام به نامگذاری و برگزاری روز جهانی پرندگان مهاجر نموده است. در هر سال شعار روز جهانی پرندگان مهاجر بر روی هدف و عنوان بخصوصی متمرکز می گردد به عنوان مثال شعار روز جهانی پرندگان مهاجر در سال 2006 عبارت بود از ، پرندگان مهاجر هم اکنـون به کمــک مــا نیازمندند.

هر ساله در سراسر دنیا در این روز جشن‌هایی برای عموم مردم برگزار می‌شود. از جمله این جشن‌ها و رویدادها، جشنواره پرندگان، برنامه‌های آموزشی در ارتباط با پرندگان، نمایشگاه‌ها و گشت و گذار برای تماشای پرندگان است که به ‌منظور آگاه‌سازی مردم برای محافظت از آن‌ها برگزار می‌شود، یکی از اهداف این روز این است که نسل‌های آینده نیز قادر به بهره بردن از محیط زیست و منابع طبیعی باشند. حفاظت از پرندگان مهاجر در سطح بین‌المللی از قرن بیستم آغاز شده است. در گذشته، مردم، حیوانات و پرندگان را برای تغذیه و ورزش شکار می‌کردند، اما این فعالیت‌ها به مقیاسی صورت می‌گرفت که بقایای حیوانات، در معرض خطر قرار نمی‌گرفت. اما امروزه با افزایش جمعیت و شکارهای بیش از اندازه، گونه‌هایی از حیوانات در حال انقراض هستند، فعالیت‌های غیر قانونی نه تنها در از بین رفتن جمعیت پرندگان تأثیر می‌گذارد، بلکه به اجتماع، موجودیت انسان‌ها و منابع طبیعی آسیب می‌رساند. بنابراین، اجراسازی قانون مبارزه با کشتار غیر قانونی در سطح ملی و محلی، عامل کلیدی برای کمک به حفاظت از پرندگان مهاجر نه تنها در یک مکان، بلکه در امتداد کل مسیر پرواز مهاجرت پرندگان است.

هر سال ۴میلیون پرنده مهاجر مهمان ایران می‌شوند اما این بهشت دیرین، اکنون سیاهچاله پرندگان نام گرفته است؛موضوعی که جای خالی روز ملی پرندگان در تقویم رسمی کشور را بیشتر به چشم می‌آورد.

آن‌گونه که اسماعیل کهرم، پرنده‌شناس و مشاور سازمان حفاظت محیط زیست، به خبرنگار مهر می‌گوید: از حدود ۴.۵ میلیون پرنده که حدس می‌زنیم به طور متوسط هر سال وارد کشور می‌شود، یک میلیون پرنده به راحتی در فریدونکنار از میان می‌رود.

اما میهمانان تالاب‌های دیگر ایران هم حال و روز چندان خوشی ندارند. آرامش پرندگان میهمان در برخی از تالاب‌ها با صدای گلوله از هم می‌شکافد و در برخی دیگر با کمبود منابع آبی و مدیریت نادرست آن، اصلاً تالابی به جا نمانده که سفره‌ی پذیرایی از پرندگان باشد. میزبان پرندگان شکاری هم دکل‌های بلندی هستند که چون مناسب‌سازی نشده‌اند با برق فشارقوی از میهمان پذیرایی می‌کنند.

به گفته کارشناسان بیش از ۵۰۰ گونه پرنده در ایران داریم که حدود هفتاد درصد آن‌ها پرندگان مهاجرند پرنده ها از سرما عاصی نیستند و با پرهایشان تا منفی چهل درجه حرارت را به راحتی تحمل می‌کنند اما غذایشان یخ می‌زند و از بی‌غذایی است که مهاجرت می‌کنند. یعنی اگر در مبدأ کسی غذای دستی کافی به آن‌ها بدهد همانجا می‌مانند و تکان نمی‌خورند.

ما مناطق جغرافیایی گرمتری برای این‌ها فراهم می‌کنیم و در فصل سرما در ایران غذا در دسترسشان هست. ایران از قدیم در مسیر عبور پرندگان مهاجر بوده است و دو دسته پرنده مهاجر داریم. یک دسته از صفحات شمالی یعنی سیبری به ایران می‌آیند و مستقیم به سواحل خزر می‌آیند و از آنجا هم به سمت تالاب‌های ۲۵۲ گانه سراسر کشور پایین می‌روند و سپس به خلیج فارس می‌روند. دسته دیگر هم از اروپا می‌آیند که از ترکیه وارد ایران می‌شوند و این‌ها هم زمستان را یا اینجا می‌گذرانند یا به آفریقا می‌روند. این دسته به صورت یک «گردنه بطری» از ترکیه وارد ایران می‌شوند و پخش می‌شوند اما این بدبخت‌ها را می‌گیرند و هر کدام را با قیمت خاصی به کشورهای عربی قاچاق می‌کنند.

وضعیت پرنده بستگی به زیستگاهش دارد یعنی اینکه مثلاً تالاب چقدر آب داشته باشد، شاداب باشد، طراوت داشته باشد و در یک کلام زنده باشد نه اینکه در تالاب‌های شمال با تورهای هوایی مواجه شود یا پرندگان شکاری با شکار و صید و قاچاق و زنده‌گیری طرف باشد.

در طی مهاجرت، تالاب‌های ما نیز یا به دلیل اینکه حقابه آن‌ها رعایت نمی‌شود دارند خشک می‌شوند یا مورد حمله بی‌امان شکارچی‌ها واقع می‌شوند که این باعث شده پرندگان مهاجر ایران در مجموع وضعیت خوبی نداشته باشند و این پیام بسیار بدی برای ما دارد.

پرندگان برای ما شاخص مهمی هستند. هر آنچه که منجر به این می‌شود که یک اقلیم حفظ شود باعث می‌شود که پرندگان هم حفظ شوند و به این دلیل است که پرندگان شاخص زیستی مهم ما هستند. درواقع پرندگان نشانگر آینده ما هستند و هر چه برای ما اتفاق بیافتد این‌ها به ما نشان می‌دهند و کاهش جمعیت یا هر بلایی که سر آن‌ها می‌آید به معنای آن است که در کمین ما نیز خواهد بود.

535 گونه پرنده‌ای که در ایران دیده می‌شود، حدود یک‌سوم از پرنده‌های کل دنیا را تشکیل می‌دهند، افزون بر این براساس آمارهای بین‌المللی می‌توان گفت 4‌/‌12 درصد از کل پرندگان دنیا یعنی بیشتر از 192 گونه پرنده اکنون با خطر انقراض دست و پنجه نرم می‌کنند. بخش بزرگی از پرندگانی که در ایران وجود دارد مهاجر هستند، این پرندگان به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ گروهی که بومی کشورمان محسوب می‌شوند و در ایران زاد و والد می‌کنند، گروه دیگر پرندگان مهاجر زمستانه هستند و گروه دیگر را پرندگانی تشکیل می‌دهند که بهار و تابستان به کشورمان سفر می‌کنند، البته گروه دیگری نیز مهاجر عبوری هستند و برای حدود چند هفته مهمان تالاب‌های کشورمان می‌شوند.

عمده پرندگان مهاجر کشور گروهی هستند که پاییز و زمستان‌گذران هستند و از سیبری غربی و اروپای غربی به ایران مهاجرت کرده و بیشتر در استان‌های شمالی کشور دیده می‌شوند. حدود 65 درصد از پرندگان مهاجر را قو، غاز، اردک، آبچلیک و کاکایی‌ها تشکیل می‌دهند.

پرنده‌هایی مانند طاووسک، فلامینگو، اردک سرسبز، اردک سرسفید و زاغ بور در همه فصول در کشورمان دیده می‌شوند، اما گونه‌هایی نظیر خوتکا، قوی گنگ و غاز و پلیکان خاکستری زمستان‌ها در ایران دیده می‌شوند. گونه‌های‌ دیگری نیز مانند سلیم طوقی کوچک، حواصیل ارغوانی و زرد و گلاریول بال سرخ در بهار و تابستان قابل رویت هستند، افزون بر این پرنده‌ای مانند آبچلیک نیز جزو گونه‌های مهاجر عبوری به حساب می‌آید.